vrijdag 31 oktober 2014

Wo. 29 oktober 2014. Thuiskomst. Wat hadden we graag doorgegaan met de reis.

In haar beschrijving zegt Paulien:
'Vandaag komen jullie weer thuis. Je kunt ons natuurlijk schrijven hoe je het vond of een reactie achterlaten op onze site of bij Facebook'

Wol met welkomstbord. 
Daar staat Wolly met een bord bij Arrivals. DE FRININI'S staat er op met vier pompebleden.  We voelen ons warm ontvangen na deze slapeloze reis. Ik heb er inmiddels een 29 onbeslapen uren opzitten en loop op mijn tandvlees en mijn zere voeten.

In het vliegtuig zaten we weer op stoel 43C en 43B, helemaal achterin het vliegtuig. Weliswaar aan de verkeerde kant maar het heeft wel grote voordelen. Als het om de 'uitdelingen' gaat zitten we achterin maar wel eerste rij, omdat de voedselvoorziening zowel als de drank van achteruit wordt aangesleept. Het is ook lekker dicht bij de sanitaire voorzieningen. De verkeerde kant omdat we vorige keer de zon niet zagen ondergaan en nu zien we hem niet opgaan. De andere kant was beter geweest.
In tegenstelling tot de vorige keer is het vliegtuig niet vol. Dus we hebben met zijn tweeën drie stoelen tot onze beschikking. Dat was heel fijn.
Ik heb geen oog dicht gedaan. Film gekeken en mijn tijd uitzitten. Dat is het meer. De vlucht duurt ruim 11 uur. Klokjes moeten een uur worden terug gezet want ja wintertijd in Nederland.

Wat ook opvallend is. Ook op Schiphol wordt het schoonmaken gedaan door zwarten net als in Zuid Afrika. En de Albert Heijn, geheel nieuw, wordt vandaag geopend. Dat levert mij een beschuit met muisjes op.
Ook op Schiphol maken zwarten de boel schoon.
Albert Heijn ziet zichzelf wel als mannelijk, het waren blauw met witte muisjes, die je serveert als de pasgeborene een jongen is. Maar het is wel een heel lekker beschuitje. Heerlijk!

De terugtocht naar Leeuwarden zit ik maar wat te suffen. Af en toe vallen mijn ogen dicht. Gebrek aan slaap wreekt zich. Bij Wol worden we enthousiast begroet door Bubbels en Drikus, het hondse in ons leven. Eerst realiseerden zich niet dat wij terug waren, ze zijn soms best dement, lijkt het. Maar als ze aan ons ruiken is hun blijheid niet meer te remmen. De begroeting zelf neemt bijna 15 minuten in beslag. Zo blij zijn ze. Bij Wol en Rem krijgen we na de verhalen zelfgemaakte kroketten. Ze zijn super en lekker. Ze barsten niet in het hete vet, wat voor zelf kroketten maken een zeer groot succes is. Met brood erbij en drie (DRIE!!!) kroketten per persoon is het een feestmaal.

De cadeautjes vallen in goede aarde. Het Amerikaans motortje, de wasknijper en de engelen voor in de kerstboom. Het wordt in dank aanvaard. Speciaal blijft toch de wasknijper, die we van Peter van den Akker, ons eerste Zuid Afrikaanse logeeradres in Johannesburg, hebben afgetroggeld is toch het leukste. Onze eigen wasknijperverzamelaar had deze nog niet. We hebben hem niet voor niets de hele reis meegesleept.

Rembrandt brengt ons thuis en we laden in de auto met onze bagage ook nog natuurlijk de twee benches van de honden, het grote kussen, de mandjes en alle etenswaar voor de 'diertjes'. Het is een volle bak. Thuis uitladen. Als Rembrandt weg is is de vakantie werkelijk voorbij. Wacht nog de bewassing. Nynke sorteert vijf ladingen voor de wasmachine. We zijn weer thuis. Dat wel! Vooralsnog vinden we het jammer.

dinsdag 28 oktober 2014

Di. 28 oktober 2014. Goodbye Zuid Afrika. We breien er een punt aan bij Cape Point.

In haar beschrijving zegt Paulien:
'Aan alles komt een eind en vandaag is het eind van jullie vakantie gekomen. Je levert de auto in op Cape Town International Airport en vliegt met de KLM weer naar huis. Helaas het zit er op'

Prachtige protea's in Kirstenbosch
Het vliegveld lijkt verlaten hoe international Cape Town ook is. We lijken vanavond de enige vlucht. Alleen maar Nederlanders te zien tot nu toe. Wat een fantastische laatste dag was het.

Het begon vanmorgen natuurlijk met het inpakken. Zou het allemaal passen. De cadeautjes, de souvenirs, het schilderij en natuurlijk de nieuwe struisvogelveren voor de 'deftige' lamp. Het ging allemaal gemakkelijk. Geen probleem. Net nog even twee flessen typische Zuid Afrikaanse drank gekocht en de Solar Jar. Onze verassing uit Zuid Afrika.

Daarna ontbijt op ons eigen terras waar we elke avond gezeten hebben bij Ashanti Guesthouse 1. We hadden nog brood, wat kaas en rookvlees en een paar yoghurtjes die we heerlijk in de ochtendzon hebben opgegeten terwijl aan de overkant het Lady Hamilton hotel dat al uiterst roze was werd overgeschilderd in dezelfde roze kleur.

Afscheid nemen van andere tijdelijke bewoners van ons Guesthouse, uitchecken en de sleutel inleveren waren een formaliteit.
Wijdse vergezichten en verborgen baaien
Op weg naar Kaap de Goede Hoop. Onderweg kwamen we nog de afslag tegen naar Kirstenbosch, de grootse tuin van Kaapstad met de grootste verzameling protea's van de wereld en een collectie van 8600 inheemse planten en omdat we tijd genoeg leken te hebben besloten we het toch nog te bezoeken. Het is een prachtige tuin waar ook de Captonian gewoon kan picknicken en jaarkaarten zijn dan ook uiterst populair bij de stadsbevolking. Het was vandaag oude-lullen-dag, dat betekende overal korting op voor de senior citizen maar dat gold alleen voor Zuid Afrikanen en ze moesten wel hun paspoort meenemen. 'Gelopicapt' als ik ben heb ik me bezig gehouden met het bijwerken van het blog terwijl Nyn toch weer een Canopytoer deed maar dan zonder hangende capriolen. Wel heb ik met haar nog even de brailletuin bezocht waarbij je moest voelen welke planten er stonden. Ook in de geurtuin ben ik nog even geweest.

Spreekt voor zich toch?
Na koffie en scones met Nyn op het terras zijn we op weg gegaan naar Kaap de Goede Hoop. De weg erheen was prachtig en voerde langs de Indische Oceaan met prachtige uitzichten op het water en indrukwekkende rotspartijen en bergruggen. Ook daar weer de nodige oude huizen in Kaapse stijl met 'broekielace'. Leuke dorpjes wisselden elkaar af met waarschuwingen om de Baboons niet te voeren, want ze waren wild en gevaarlijk. Kaap de Goede Hoop ligt in Nationaal Park de Kaap en kan alleen bezocht worden door toegang te betalen voor dit park waar veel Baboons leven naast struisvogels en koedoes. Het park is met name bekend om zijn fynbos. De protea's bloeien nu volop. Maar de meeste bezoekers worden getrokken door Kaap de Goede Hoop en Cape Point. De laatste is echt het zuidelijkste puntje van Afrika. Daar waar de oceanen samen komen.
Eerst naar Kaap de Goede Hoop. Nyn heeft de Kaap ook nog beklommen,  zodat ik een foto kon maken als ze er bovenop stond. Dat heb ik ook gedaan. Met volle zoom, tweeentwintig maal, kreeg ik haar erop. Naar boven ging soepel en in recordtijd.
De hoogte ingaan? Kijk eens hoe leuk ze het vindt.
Naar beneden was het minder en regelmatig kon ik met de verrekijker het 'onderbroekklimmen' bewonderen waarbij ze in zittende houding en met bibberende knietjes naar beneden ging. Maar dapper was het wel. Bovenop Kaap de Goede Hoop. Wie van de familie heeft dat ooit gedaan?

Daarna naar Cape Point. Daar staat de historische vuurtoren en daar worden de oceanen gescheiden. Tijd voor de twee-oceanen-selfie. We werden met een kabelbaantje omhoog gehesen. En bovenop kon je doorklimmen naar de vuurtoren of zelfs nog verder doorlopen. Ook daar waaide het verschrikkelijk en zag je hoe de wolken werden gemaakt. Raakte de wind de rotsen dan ontstonden er direct mistflarden en wolken ter plekke. Het was een bijzonder schouwspel. Net als het spel van de vogels met de wind. Met gesloten vleugels vlogen ze langs de rotswand omhoog. Opgestuwd door de tegen de rots slaande wind. Ook de aalscholvers vertoonden hun vliegkunsten. Naar beneden storten tegen de wind indraaien en van zich af schijten waarbij een witte straal recht achter hen uitspuit alsof het een straaljager is, wat het dus dan ook in feite zijn. We hebben er uren doorgebracht en genoten van de wind, de wolken en het voortdurend opspattende water.

Protea's en klippen. Dat is de Kaap.
Op de terugweg reden we langs de Atlantische kust maar eerst hebben we in het park nog even genoten van het fynbos waaronder de enorme bossen gele en oranje protea's.
Via Kommetjie, Noordhoek reden we naar Houtbaai langs de kust. Vooral het laatste stuk langs Chapmans Peak was spectaculair en daar moest je dan ook voor betalen. Magnifieke uitzichten op Houtbaai, het verreweg mooiste stukje Kaapstad. Waar de 'Rich and the Famous' wonen. In Houtbaai hebben we gegeten bij de Chinees. Zijn vrouw die de bediening doet omdat zij Engels spreekt  was hoogzwanger van Mila, het dochtertje op komst. Verwachte geboortedatum 13 november. Ja Chinezen he,  doorwerken tot ze erbij neervallen. Ook het restaurant hadden ze nog niet zo lang want dat hadden ze alvast naar hun dochtertje genoemd. Mila dus.
Weer een specta zonsondergang tegenover 'onze Chinees'
Nyn hadden iets met ei en garnalen en ik iets met rundvlees. Lekker spicy. Gezamenlijk namen we er nog een bordje mie bij omdat we daar zo gek op zijn. 'Enjoy' hoorde je haar tegen alle klanten zeggen met haar vrolijke lach. Dat hebben we dan ook gedaan.

De weg naar het vliegveld in het donker was kronkelig en bepaald niet prettig. Dan merk je wat voor een verrotte auto's er in Zuid Afrika rondrijden. Verblindende lichten waren eerder regel dan uitzondering en dat dan gecombineerd met de 'wat losse' rijstijl van de gemiddelde weggebruiker. We hebben het heelhuids gehaald, de auto ingeleverd en nu wachten we op het boarden. Gaat nog wel even een uurtje duren.

Ma. 27 oktober 2014. Eindelijk de Tafelberg, hoppen met de bus en eindigen op de Groentemarkplein.

In haar beschrijving zegt Paulien:
'Jullie laatste hele dag want morgen gaan jullie weer naar huis. Mogelijk kun je het schiereiland rondrijden of een bezoek brengen aan Kirtsenbosch, de botanische tuin van Kaapstad. Er zijn ook verschillende musea in Kaapstad. Het Zuid Afrika museum is zeker de moeite waard'

De whisky vloeit weer rijkelijk, zou ik ervan houden? En Nyn gaat op weg voor een ketting voor de hals. Dat klinkt onduidelijk genoeg om zowel met als zonder weer bij ons tafeltje op de Groentemarkplein terug te komen. Misschien ook nog iets schilderij-achtigs voor het raam van de bijkeuken. 'Erop plakken van de buitenkant en met was waterdicht maken. Net als de mensen dat deden in Montagu, toen er nog geen glas daar beschikbaar was'. En weg is ze mij met een nieuwe whisky en de rekening achter latend.

De kabelbaan omhoog naar 1000 zoveel meter.
Des morgens haastig gedoucht en aangekleed. We willen naar de Tafelberg. Met de allereerste gondel omhoog. De straat opgerend om een taxi aan te houden en vijf voor acht zitten we in een taxi omhoog naar het kabelstation in een wilde rit. De man heeft een Lenovo tablet om overal de weg te kunnen vinden maar dat is nu niet nodig want Lower Cable Station weet iedereen te vinden. Vast elke nieuwe taxichauffeur krijgt op zijn eerste dag een rit erheen als het al niet de eerste rit is naar het meest toeristische punt van Kaapstad en het derde meest bezochte punt van de wereld. De eerste redden we dan ook niet, het wordt de tweede. Maar vandaar worden vanaf nu elke 5 minuten 65 mensen omhoog gestuurd naar de top. Echt een toplocatie dus. Boven aangekomen is het inderdaad net een gedekte tafel en haasten wij ons naar het restaurant voor een ontbijt. Dat wordt hier gewoon gewogen. 30 Rand per 100 gram. We scheppen fruit met yoghurt en cereals op en roerei met French toast. Maar het uitzicht wat je erbij krijgt als je buiten boven op de Tafel zit. Mijlenver kan je kijken. Ook de rit naar boven was specta. De cabine draait 360 graden rond dus het ene moment kijk je tegen de berg aan vlak voor je neus en het andere moment zie je in de verte en de diepte Kaapstad liggen. Van iets meer dan 1000 meter kijk je naar het zeeniveau.
Ontbijt op de grootste tafel ter wereld, de Tafelberg.
Zelfs de grootste zeeschepen lijken dan op speelgoed en je kijkt bovenop de rondtollende wieken van de helikopter die het verkeer in de ochtendspits in de gaten houdt. Geen geluid van beneden dringt door naar boven. Elke vijf minuten worden er 65 toeristen uitgespuugd op de berg dus het wordt drukker en drukker. Een uitgebreide selectie van 'de mensheid' passeert mijn tafeltje als ik na het ontbijt zit te typen aan dit blog. Nyn loopt een ronde over de berg en er is duidelijk behoefte aan een iemand die de foto's wil nemen van stelletjes want het 'take picture?' wordt mij wel 6 keer gevraagd. Bijzonder dat daar nog niet in voorzien is. Na een verblijf van ongeveer twee uur bovenop de berg is het best wel druk geworden en wordt vrij uitzicht zeldzaam. We besluiten naar beneden te gaan. Ook die tocht is weer spectaculair. Het valt me op dat Nyn nauwelijks nog angst heeft terwijl toch regelmatig in de open lucht staren waar alleen een stang ons tegenhoudt. Gisteren zat ze nog te piepen in het reuzenrad, vandaag houdt ze zich rustig. Verwonderlijk.
Wijdse uitzichten.
Voor de derde keer doen we nu de tocht langs de kust met de rode hopbus. Het geluid laten we uit en we genieten van het beeld alleen.

Bij het Waterfront aangekomen gaan we weer de foodmarket op voor een droogje en een natje. Ik neem een Boerewors op een broodje met avocado en Nynke neemt een taco. Na drie keer kan zij eindelijk haar smoothie chocola met dadels eten en ik neem gewoon alweer een Bubble Tea. Nu met zwarte bessen bobas.

Na de lunch stappen we in de blauwe bus, die ons door het centrum van Kaapstad voert. Onder andere 'district six'. Daar heeft de apartheidsregering met grof geweld en bulldozers de gemengde stadsbevolking van witten, zwarten en kleurlingen gedwongen te vertrekken natuurlijk tegen de zin van de bewoners. Na deze mini-oorlog werden committee's gevormd, die tot vandaag hebben tegen gehouden dat er iets anders kwam. Nu zijn het grasvelden en grote parkeerplaatsen en vindt een groot deel van de bevolking dat dit zo moet blijven als herinnering aan het geweldadig optreden van de overheid.

Alternatieve weaverboom?
Na de blauwe bus moet er een keuze gemaakt worden tussen stad en Kirstenbosch, de prachtige botanische tuin van Kaapstad aan de voet van de Tafelberg. Het wordt de stad met zijn marktjes met Afrikaanse toeristenspul. We komen in het Slavernijmuseum dat zich bevindt in het gebouw waar de VOC vroeger zijn slaven onderbracht. De slaven, die in de tuinen moesten werken waar de verse groenten voor de schepen werden gekweekt, die de schepen moesten lossen en het zware werk moesten doen bij de bouw van het fort en de huizen. We maken kennis met de mensonterende omstandigheden waarin de slaven werden gehouden en de wrede wijze waarop er werd omgegaan met hen. Er is ook werkelijk niets verheffends aan.

Nyn is teruggekomen met twee kettingen en een schilderij. Het is al ingepakt voor vliegtuigvervoer dus ik kan het niet bewonderen dat moet thuis maar.
We gaan terug naar Ashanti om de aankopen weg te brengen en we gaan eten bij Van Hunk,  inmiddels ons favoriete restaurant. Simpel, lekker en geweldige bediening. Als we er komen herkent Legend, de ober van de vorige keer ons en weet ook nog wat wij willen drinken. Eerst zitten we buiten op het terras maar als het gaat druppen gaan we naar binnen. Twee whisky's en een glas wijn later ga ik aan de ribjes en Nyn aan de pizza. Omdat de maandagaanbieding twee pizza's voor de prijs van een is nemen we nog een pizza mee voor de lunch van morgen.
Aan het eind van de avond komt de bedrijfsleider vragen hoe het is en raken we met hem in gesprek. Een uur later zitten we nog zo. Het gaat overal over maar met name de politieke situatie in Zuid Afrika. Een dankbaar gespreksonderwerp. Hij is een duidelijke liberaal en fan van de leidster van de provincie Zuidelijke Kaap. Ook de burgemeester van Kaapstad, ook een vrouw, kan zijn goedkeuring wegdragen. Hij vertelt dat het ANC deze enige liberale provincie in haar macht probeert te krijgen door zwarte burgers te stimuleren vanuit andere provincies naar de Zuidelijke Kaap te gaan.

Als we de gelegenheid krijgen rekenen we af, nemen afscheid en vertrekken we. We willen naar bed want morgen wordt het een lange dag. Met nog een traditionele borrel op eigen terras voor Ashanti nemen we ook weer afscheid van deze topdag.

maandag 27 oktober 2014

Zo. 26 oktober 2014. Ontmoeting na ontmoeting. veel toeristisch en lokaal plezier. u

In haar beschrijving zegt Paulien:
'Ook vandaag zijn jullie vrij en verantwoordelijk voor jullie eigen programma. Als het mooi weer is kun je het strand bezoeken of een wandeling maken langs de boulevard'.

Het ontbijt 's morgens in het hostel is goed en eenvoudig maar bevat toch alle elementen van een Zuid Afrikaans ontbijt. Vers fruit, yoghurt, cereals, eieren geroerd of gebakken, toast en ham of kaas. Jam en honing zijn ook altijd aanwezig. We horen wat geheimzinnige talen die we niet kunnen thuis brengen maar die we wel thuis kunnen brengen gaan over dronken feestjes gisteren en slaapzalen waarvan de ramen niet open mochten waardoor de lucht te snijden was.

Na het ontbijt, het belooft een warme dag te worden, gaan we op weg naar de hopbus om te hoppen. Als we bij de bushalte komen rijdt de bus net weg en dat betekent een half uur wachten. We besluiten de afstand die we met die bus moeten overbruggen te gaan lopen omdat dat vast geen half uur duurt. We willen de Tafelberg op. We lopen en in mijn geval strompelen het stukje dat we moeten overbruggen en bij de bushalte waar we de rode lijn komt de bus juist aanrijden. We kopen in de bus een tweedaagse pas met toegang tot de kabelbaan berg op en af.

Al onderweg naar boven met de bus zien we dat het verschrikkelijk druk is. Op afstand kun je de auto's geparkeerd zien staan en als we boven zijn staat er een gigantische rij. We staan in de volle zon en er is nauwelijks wind. Maar ook in de rij ontmoeten wij 'mensen zoals wij'. In dit geval twee Zuid Afrikanen. Hij wel iets dikker dan ik, die onlangs een reis hebben gemaakt door Europa. Natuurlijk vonden ze Nederland heel leuk, wij zijn tenslotte leuk en vonden ze Fransen, Italianen en Spanjaarden maar zozo. Hij was zijn  leven lang trainer geweest voor diverse maatschappijen. On job trainingen. En onlangs hadden ze in Limpopo een 5 hectare groot terrein gekocht met diverse huisjes voor de verhuur.
Inmiddels stonden we al drie kwartier in de rij en waren we 25 meter opgeschoten, wij zweten hevig en we delen onze zonnebrand uit aan omstanders, die ook allemaal smeltverschijnselen beginnen te vertonen. Het is echt geen doen. We besluiten deze marteling te beëindigen en morgen een nieuwe poging in alle vroegte te doen. We hoppen weer op de bus maar zijn pas gelukkig als deze weer begint te rijden. Zelfs de stoelen van de bus zijn zo heet dat we er eerst een fleecje opleggen. Op een verbrande kont zitten we ook niet te wachten.

Vdolijke boel op de Waterside
We besluiten de Waterside te bezoeken en een kanaalboottocht te doen. Door en langs het nieuwe Waterfront zijn een groot aantal zeer luxe appartementcomplexen gebouwd, de meesten met aanlegplaats voor eigen boot. De automatische gids vertelt dat vrijwel alle groten der aarde hier een appartement hebben gekocht. Eigenlijk kan je jezelf geen grote der aarde noemen als je hier geen appartement hebt. Ook staat er een enorm zessterrenhotel met een eigen eiland in het kanaal dat dient als spa voor het hotel. Het is een heerlijke verkoelende tocht in het bootje van dezelfde organisatie die ook de hop-on bus exploiteert. Tijd voor een Bubble Tea moment. Gisteren had ik er al een genomen en Nynke wil het ook wel proberen. Zij neemt de cocos met de aarbeien bobas. Bobas zijn kleine balletjes gemaakt van een zeewierbuitenkant gevuld met een smaak. In dit geval aardbeien. Ook Nynke vindt het heel lekker maar achteraf had ze liever chocolade gehad. Kleinigheidjes houd je.

Ook slaat de honger toe en we komen terecht op een Mediterraan terras waar men spaghetti Bolognese serveert, een gercht waar Nynke al een paar dagen op zit te spinzen.
Angstige Nyn in the Wheel
We vinden een tafeltje in de schaduw, bestellen een wijntje en ik kies voor pasta al forno en ondanks haar dagenlange behoefte aan de Bolognese besluit Nynke zich toch bij mij aan te sluiten. Lekker eten al had het wat warmer gemogen. De Ceasarsalade met aubergine was in ieder geval heerlijk net als de witte wijn.

Als we in het meer centrale gedeelte van het Waterfront komen waar ook het Wheel staat, het reuzerad van Kaapstad  weet ik Nynke met een kletsverhaal van omgaan met hoogtevrees erin te praten. Het biedt een fantastisch uitzicht op de haven en Waterfront en we mogen vier keer rond. Na de eerste kwart is het al:" we moeten 4 keer rond" en uiteindelijk blijken het 5 keer te zijn waarbij wij in de laatste ronde zeker 2 minuten op het hoogste punt blijven staan. Al die tijd zit Nynke hevig beangstigd zich stijf vasthoudend op het bankje, alsof ze er elk moment vanaf kan vallen. Als het niet zo zielig was zou het geweldig zijn om te lachen. Elke keer als ik maar een weinig beweeg of me omkeer gilt ze het uit: 'Frits, hij schommelt' en zelfs als ik haar vertel dat als ze eruit zou vallen of onze cabine los zou raken en we de dood zouden vinden we net zo beroemd zouden worden als die jongen die op het Tianmenplein de tanks tegenhield en dat mij dat wel wat lijkt, maakt dat haar niet gerust. Ik praat tegen haar, leidt haar af en we beëindigen de rit zonder paniekaanval maar ook zonder dat wij neerstorten. Dat laatste is natuurlijk het vervelendst want ik wil graag beroemd worden.

Als we eruit komen wordt ons een boekje aangeboden met de foto's van ons en het Wheel en ik reageer nogal bot op de aardige juffrouw die het ons aanbiedt. Als ik eruit ben voel ik me daar best rot over en zoek ik haar weer op om mijn excuses aan te bieden en het boekje te kopen als boete. Ze vindt het erg lief van mij. Ik ook wel en Nynke vindt het wat overdreven.

Beneden zijn er allerlei optredens van bands en is het een drukke, vrolijke boel. Een Afrikaanse band die geheel gekleurd en 'origineel' gekleed met het optreden hun cd's proberen te verkopen.
Spelende kinderen in de fonteinen bij Waterfront
Maar ook een presentatie in een amphitheaterachtige vaste opstelling op het waterfront waar buikdansgroepen hun kunsten vertonen onder enthousiaste aanmoediging en waardering van het in grote aantallen aanwezige publiek. Gejuich en geschreeuw alom. We eindigen bij een terras waar Masala, een lokale gemengde band een optreden geeft en als we eenmaal op het terras zitten bestellen we een Mojito. Die wilden we al een week of twee proberen. Het is een lekker drankje dat op dit terras wordt geserveerd in weckpot met veel ijs en een rietje.
Terwijl achter ons de kinderen in de fonteinen en vijvers spelen,
De band geeft een geweldig optreden waar wij zeker anderhalf uur van genieten en zo te zien zij ook. Vooral de Afrikaanse zangeres straalt een enorme energie uit samen met de marimbaspeler. De witte leadgitarist en de vrouwelijke bassist zijn wat onderkoelder maar het geheel is uitermate 'vivante' en de lol spat eraf. Als het kan zingt het publiek uitbundig mee en ook ik sluit me daarbij aan als er een medley langs komt van populaire rocknummers. Nynke is verbaasd dat ik al die teksten ken en ontdekt alweer een nieuw stukje van mijn leven voor haar. De nummers zijn dan ook allemaal meer dan 25 jaar oud. Halfweg komt een oudere vrouw bij ons aan tafel zitten. Een echte Captonian, die hier natuurlijk volop aanwezig zijn. Haar jurk en haar zonnebril passen geheel bij elkaar. Zelfde kleur en dezelfde roosjes. Het is een vrolijke vrouw, die al in vele Afrikaanse landen gewerkt heeft. In een van de pauzes van de band praten we gezellig met haar en ze heeft besliste meningen over haar Afrikaanse medeburgers.
Masala, een geweldig concert.
Na nog een vrolijke sessie van de band en een Erdinger Weissbier van de tap, het is inmiddels vijf uur 's middags besluiten we nog even een bezoekje te brengen aan de Bokaap. Het oude gedeelte van Kaapstad met de gekleurde huisjes aan de voet van de Tafelberg. We hoppen dus gewoon weer op de bus. Het is nog steeds warm alswe de bus uitkomen. We klimmen omhoog maar knie en enkel protesteren. Ook blijkt weer dat er niet veel aan is als niet een ingewijde of gids je vertelt wat er nu zo bijzonder aan is. We besluiten de klim af te breken en naar het meer 'restauratieve' deel van de stad te gaan. Tijdens het afdalen door Bloemstraat komen we de smokersdeli tegen waar ze ook electronische sigaretten verkopen en we sms-en onze bevindingen naar mama Noks die er ook graag een heeft voor haar man en ons gevraagd heeft er een op te sturen.

Uiteindelijk worden we binnengesleept door het enthousiaste personeel en komen we terecht in Bueno Vista een Cubaans restaurant maar ze zijn niet vies van andere keukens dus bestellen we na twee whisky's en een fles witte wijn een Mezze schotel, een duidelijk Mediterraan gerecht met allerlei kleine hapjes. Het is druk op straat en daardoor erg gezellig.
Samantha uit Zimbabwe en ik.
Veel veiligheidspersoneel, veel zwervers maar ook veel voorbijgangers en we bewonderen de soms best oodringerige methodes waarmee het personeel de klanten binnen sleept. Daarbij geleid door de ondernemer, die als het moet daarbij komt helpen. Het lukt hun meestal om potentiële klanten binnen te halen. De prachtige, naar blijkt, Zimbabwaanse serveerster Samantha dringt zich aan mij op en ik laat me dat natuurlijk welgevallen. Bij het afrekenen maakt Nynke een foto van ons, die ik direct naar haar email. Het is allemaal vrolijk.

'Thuis' gekomen zitten we nog even op ons terrasje met een kaars en een drankje. Er komen drie mensen aan in het hotel, die even later weer weggaan en tien minuten later komen er twee weer terug. We raken in gesprek en het blijkt dat het Amerikanen zijn die hun dochter bezoeken, die hier vrijwilligerswerk doet in de township. Het zijn heel aardige mensen en we kletsen wat met elkaar over ditjes en datjes over Zuid Afrika, de afgelopen winter in Maine, de stijgende energieprijzen en de mogelijkheid om sind kort in Maine als homo om te trouwen. Echte vakantieonderwerpen dus tot we het allemaal genoeg vinden. We zien dat de Leeuwarders, die de kamer tegen ons terrasje hebben het licht uitdoen en we willen hen niet wakker houden met ons plezier en gelach. Ik moet ook nog een end typen aan gisteren en dat kan het rustigst binnen. Het duurt dan ook niet echt lang meer of ik lig op bed net als Nyn. Anderhalve minuut lezen en mijn ogen vallen dicht. Licht uit. Knorren.

zondag 26 oktober 2014

Za. 25 oktober 2014. De armoe achter ons. Naar mooi Kaapstad.

In haar beschrijving zegt Paulien:
'Vanaf  vandaag is onze zorg voor jullie afgelopen en zorgen jullie voor drie nachten voor een eigen onderkomen. Jullie zijn vrij. Jullie kunnen gebruik maken van de hop-on-hop-off bus die op drie lijnen je door heel Kaapstad brengt. Als er geen wolken zijn op de Tafelberg zou je het beste die direct kunnen bezoeken, want je weet maar nooit'



Ontbijt maken. Echt handwerk.
 Straks.
We zijn de stank van armoede en de schimmel in het weinig geluchte huis van Mama Noks echt beu. Mama  Noks heeft haar verdiensten wel geïnvesteerd in het bijbouwen van verhuurbare extra ruimtes maar niet in de werkelijke verbetering van haar huis. Er is nog steeds geen warm water en de badkamer heeft een voortdurend lekkende kraan die veel kostbaar Afrikaans water weg laat vloeien. Terwijl water een groot Zuid Affikaans probleem is. Ook vind ik de primitieve eetomstandigheden die ons worden aangeboden beneden peil. Met onze handen eten tijdens avondeten en ontbijt vinden wij geen probleem. 's Lands wijs, 's lands eer. Maar als wij het met handen moeten doen en ze zelf een lepel gebruikt voelen wij ons gestraft. Alsof ze denkt 'Jullie willen zonodig in een township slapen/wonen dan zal je dat weten ook'. Ook de landerige sfeer die er voortdurend in huis hangt doordat de mannen de hele dag voor de TV zitten en naar illegaal gedownloade vechtfilms kijken, iets wat wij  beide verfoeien zowel de vechtfilms als het illegale downloaden, maken er ons niet vrolijker op. Onze nare gevoelens behoeven natuurlijk geen grond te hebben maar zijn door ons ook niet te vermijden dus zijn  we blij als we in de auto wegrijden. Dat ons  verblijf ook door Mama Noks met gemengde gevoelens wordt bekeken lezen wij af uit het feit dat we nog niet eens worden uitgezwaaid. Opgelucht halen we adem. Even geen ellende, armoede en zeker geen landerigheid meer.

De werkelijke confrontatie met dat gedeelte van het Afrikaanse zijn, die ik in de loop van de vakantie 'de Zumafication' ben gaan noemen komt keihard aan. Deze houding van zorg eerst voor jezelf, dan voor de jouwen en oh ja er moet ook nog een weg worden aangelegd, een huis worden gebouwd en een school worden opgericht is diep in de Afrikaanse ziel geworteld. Er zijn natuurlijk uitzonderingen en Nelson Mandela is daarvan de meest bekende maar het lijkt of het merendeel van de Afrikaanse mensen er zo over denkt en dat is een trieste conclusie. De projecten voelen dan toch meer als een druppel op een gloeiende plaat in een samenleving van graaien en plakkende vingers. De potentie van Zuid Afrika, van heel Afrika, is groot maar de algemene mentaliteit is gecorrumpeerd. Dat maakt hun problemen veel groter dan ze zouden hoeven te zijn.

zaterdag 25 oktober 2014

Vr. 24 oktober 2014. Projectendag tot huilens toe.

In haar beschrijving zegt Paulien:
'Vandaag gaan jullie met Brian een aantal projecten bezoeken. Zo brengen jullie een bezoek aan Mama Rosie die een groot aantal kinderen dagelijks te eten geeft, 's morgens, 's middags en 's avonds, ook bezoeken jullie een daycarecentre'

Als we worden toegezongen door de dertig kleintjes van Little Angelswordt het mij best te kwaad. Niet alleen omdat het zo schattig is, maar ook omdat ondanks de treurigheid er zo'n blijheid en vrolijkheid uitspreekt. De kinderen worden opgevangen in een townshiphuis. Woonkamer 16 vierkante meter en twee slaapkamers en een keuken. De twee slaapkamers zijn bij elkaar getrokken en dienen overdag als dagverblijf en 's avonds gewoon als slaapkamer. De kinderen krijgen alle maaltijden hier, zodat de mama's daar geen zorgen over hoeven te hebben. De kosten per kind per maand zijn 300 Rand. Dat is €21 en daarvoor moeten de moeders zelfs nog regelmatig een een betalingsregeling treffen omdat ze het niet hebben.

Daarna gingen we naar de grootste zwarte township van Cape Town. In de Apartheidspolitiek werd ook de gekleurde Zuid Afrikanen opgezet tegen de zwarte. Dit werd gedaan door de kleurlingen betere huizen te geven in de townships dan de zwarte bewoners en ze aparte townships te geven met het idee dat ze beter met elkaar bezig konden zijn dan samen tegen de witte bewoners. Met dat idee werden de eenkamerwoningen voor de zwarte bewoners gewoon op de grond gebouwd en kregen de kleurlingen vloeren, een slaapkamer en warm water. Deze politiek is altijd blijven bestaan zolang de Apartheid duurde. Nu heb je meer voordelen als je zwart bent.
Mama Rosie en sommige van de door haar gevoede kinderen.
Wij waren op weg naar Mama Rosie. Mama Rosie verzorgt de maaltijden van tenminste 180 kinderen al gedurende 24 jaar voor 7 dagen per week. Nooit vrij, nooit niet. Haar verhaal was heel emotioneel, ze is begonnen als 21 jarige met wat eerst een soepkeuken was. Zelf werd ze als 14 jarige voor het eerst zwanger en als 15 jarige voor de tweede keer. Ondanks dat wist ze als meisje in ieder geval de school af te maken. Het is een heel aardige vrouw met een scherp inzicht in de sociale verhoudingen in haar gemeenschap. Naast de kinderen voedt ze ook volwassenen maar die krijgen dat niet gratis. Zij moeten 1 of 2 Rand betalen, dat is 7 of 14 cent. Als ze soms alleen maar 50 cent hebben krijgen ze ook een maaltijd maar in ieder geval moet er altijd betaald worden desnoods met hulp bij de bereiding. Ze weet in totaal ongeveer € 500 aan donaties per maand te genereren dankzij contacten zoals wij en door ondersteuning van bijvoorbeeld de organisatie van Brian onze gids en van Footprint Travel, onze reisorganisatie. Dat doet Paulien met alle projecten en dat is onze voornaamste reden om gebruik te maken van haar diensten. We vinden dat een geweldig idee.

Geweldig koorproject. Wat een spirit!
Er zijn genoeg projecten om te bezoeken en zo komen we in dezelfde wijk bij een jong stel dat zich met name richt op jongens in eenoudergezinnen, want eenoudergezinnen zijn er te over in de townships. Meisje zwanger, vader weg. Dat is eerder regel dan uitzondering. Dergelijke jongens hebben nauwelijks een positief mannelijk rolmodel en daar probeert dit stel iets mee te doen. Er is in 1997 een koor door hen opgericht. Een koor van oudere jongens. Een zeer succesvol koor inmiddels met optredens in Zwitserland en Zweden maar ook veel commercieel werk in eigen land. Oudere jongens mochten met dit koor meedoen als ze bereid waren een jongere in de coming of age leeftijd als rolmodel te begeleiden. Dat is een groot succes geworden zodat er inmiddels een aantal van deze koren zijn, er CD's worden uitgebracht en verkocht en met de optredens kunnen huiswerkklassen en alweer een daycarecenter, zeg maar crèche worden geëxploiteerd want daar is voortdurend behoefte aan. Townships zijn vrijwel altijd ver van het werk verwijderd en families en gezinnen zijn meestal veel tijd, maar ook geld kwijt aan vervoer naar werk en school. Ook de zoon van mama Noks gaat om kwart voor zeven van huis om op school te zijn om half negen.

Frits in gesprek met Anastasia. Zij doet dingen met muziek.
Als laatste project bezoeken wij het project van Brian en zijn vrouw. Brian is, alhoewel wij dat nooit van hem zouden zeggen net als zijn vrouw,coloured. Zijn grootmoeder was blank en zijn grootvader kwam uit India. Zelf is hij als zevende geboren in een eenoudergezin en had dus als kind geen enkele kans om een opleiding te doen. Ook zijn vrouw komt uit een exact gelijke situatie. Beide hebben pas kunnen studeren toen Mandela een einde had gemaakt aan de Apartheid. Ook Brian is in een shack geboren. En is uiteindelijk op zijn veertigste afgestudeerd. Al jaren nemen ze kinderen op in hun gezin met een dochter om ze een kans te geven om in alle rust te studeren en aan hun toekomst te werken en inmidels hebben ze een pleegzoon op de universiteit.  Twee jaar geleden is zijn vrouw, die als leraar werkt op een Highschool, voorgedragen voor de titel leraar van het jaar van Zuid Afrika. Door het committee dat deze landelijke wedstrijd organiseerde is zij als 'teacher of the year' aangewezen. Deze wedstrijd betrof de sociale impact op het leven van de studenten en er was een prijs van 40.000 Rand aan verbonden. Samen met particuliere donaties van 32.000 Rand die via fundraising werden opgebracht kon er een aanbetaling worden gedaan op een huis, twee huizen verderop waar ze zelf wonen. Nu wonen in dit huis 9 kinderen, die altijd in shacks hebben gewoond en nooit een rustige omgeving hebben gekend of een rustig leven en krijgen de gelegenheid om iets goeds van hun leven te maken. Voorwaarde is dat zij zich volop op de studie werpen en beschikbaar zijn voor activiteiten met kinderen die niet deze kans geboden krijgen. Deze 7 meisjes en 2 jongens hebben zich van timide en gepeste kinderen ontwikkeld tot zelfbewuste en uiterst succesvolle studenten ontwikkeld die allemaal tot de beste van hun klas behoren, enkele zijn zelfs de beste van  hun jaargroep. Onder het motto 'Dare to stand out', hetgeen ze middels een button op hun schooluniform moeten uitdragen zijn ze uitgegroeid tot een elkaar ondersteunende en sterke schoolgroep. Zelfs zijn ze, als er zich een sponsor voor hen aandient, verplicht een blazer te dragen over hun uniform, hetgeen alleen de studjes op hun school deden. Nu zien ze dat steeds meer studenten op hun school zich in blazer vertonen en zorgen hun persoonlijke successen ervoor dat er steeds meer scholieren  jaloers op hen zijn en ook een  blazer gaan dragen als teken van hun kwaliteit. Sommigen van de meisjes waren misbruikt in hun jeugd en droegen naar school liever de grijze broek die ook jongens hebben. Nu dragen ze allemaal weer vol trots de blauwe rok die onderdeel is van het officiële uniform voor meisjes. Wij mochten met hen kennis maken en zij leiden ons door het huis. Hun kamers, hun studieruimtes en langs hun computers. Alles lieten ze ons vol trots zien. Zelfbewust en vol vertrouwen. Wij waren verschrikkelijk onder de indruk wat Brian en zijn vrouw met deze kinderen bereikt hebben.

Enthousiast geworden door het positieve van deze middag en ook omdat Paulien het ons had aangeraden als grappig uitje hebben we de familie van Mama Noks uitgenodigd voor een Buy and Braai. Helaas was dat niet zo geweldig. Zonder dat te zeggen, misschien heel Afrikaans, werden we 'opgezadeld' met voor ons onbekende mensen van 'haar kerk' en nadat mama Noks een lijstje had gemaakt van het benodigde vlees voor zo'n 6 a 7 mensen en iets extra's voor de mensen die niet meegingen o.a. haar dochter en schoonzoon, die 's avonds nog langs zouden komen.
Een van de twee bakken vlees. Verbazing alom.
Het lijstje was in mijn ogen zoveel vlees dat ik het ter plaatse nog gematigd heb, tevergeefs. Ter plekke bleken mama Noks, haar zoon en haar man,  voor wie de uitnodiging bedoeld was er niet bij te zijn. Ook hebben we nog niet een derde van het vlees opgekregen en zelfs toen ik aan de hongerig kijkende buren aan de tafel naast ons begon uit te delen bleef er nog zoveel over dat er 'doggy bags' vol door de andere deelnemers die we nooit uitgenodigd hadden, werden meegesleept. Wij vonden het een nare en onterende ervaring, die toch een negatief randje gaf aan de verder fantastisch positieve dag.


Do. 23 oktober 2014. Over Rooibosthee onderweg naar Cape Town

In haar beschrijving zegt Paulien:
'Vandaag gaan jullie naar Cape Town. Je komt weer langs Clanwilliam en daar kun je alles te weten komen over Rooibosthee. Jullie slapen vannacht bij mama Noks in township Tambo Village Guguletu in Cape Town.

Rituele verbranding van de Tsitsikamma dennenappel
Als we vertrekken nemen we echt afscheid van de natuur in deze reis, we gaan naar de grote stad. Cape Town is het doel van vandaag. We hebben gisteren al symbolisch afscheid genomen van de natuur, door de in Tstsikamma gevonden dennenappel ritueel te verbranden in het vuur gisterenavond.

Het wordt een lange dag vandaag 320 kilometer op een snelweg die ze nog aan het aanleggen zijn maar eerst moeten we naar Clanwilliam. We willen langs bij de apotheek om wat extra nutrients te kopen op aanraden van Tracy tijdens het consult gisteren en ook willen we meer te weten komen over rooibosthee. Van Tracy moet ik nummer 7 kopen. Kaliumsulphaat. Voor de schedel en allerlei andere fysieke problemen. In de 'Apteek' ontmoeten we een van oorsprong Zwitserse dame die de homeopathische afdeling van de apotheek heeft opgezet en deze ook leidt. Ooit naar Zuid Afrika gekomen voor de liefde is ze na haar scheiding gebleven. Zwitserland vindt ze veel te gereguleerd en te stijf. Daar had ze dit nooit kunnen doen.
Ze raadt me ook voor wat andere problemen een elixer aan van Zweedse origine aan. Het is een leuke ontmoeting. Ze is onder de indruk van wat wij allemaal deze reis doen en ze put er inspiratie uit voor kennissen die ze heeft die ook in een township wonen. Lunches verzorgen en mensen thuis Bed en Breakfast geven zijn ook ideeën die haar zwarte vrienden in hun township zouden kunnen organiseren.

De Rooibosthee Selfie
Na de apotheek op naar de rooibosthee presentatie. Voor 100 Rand kunnen we 7 soorten kiezen uit de honderd die er beschikbaar zijn. Op zich vind ik rooibosthee wel lekker wel een beetje een vettige smaak, boterachtig. Misschien is het lekker met een smaakje. Wij kiezen wel alleen maar theesoorten waarbij een smaak is ontstaan door toevoeging van een product zoals gember of mint waarbij er dus gember of mint wordt toegevoegd aan de thee, niet voor smaken waarbij de thee is bespoten met een smaakstof.
Ik kies voor gember en spicyachtige smaken maar uiteindelijk proef ik daar maar heel weinig van, eigenlijk niets. Het is wel een vrolijk theehuis met veel beschilderingen en we zitten gezellig te theeleuten. Het heeft ook wel wat grappigs. Gedoe met thee. Gemuts eigenlijk.

Na de thee wacht ons de 300 kilometer naar Cape Town. Op naar Mama Noks. Bij Clanwilliam is een dam voor stroom en irrigatie. Om meer water voor irrigatie en meer stroom te produceren wordt de dam verhoogd en wordt tegelijk de weg aangepakt. Verbreed. Voortdurend moeten we van rijstrook wisselen en omdat er maar twee zijn gaat het om de beurt. 10 tot 15 minuten wachten zodat het tegemoetkomend verkeer kan rijden en dan wij weer. We hebben dat ongeveer 6 keer dat komt al op een minimum wachten van 1 uur. Er kan natuurlijk ook niet gepasseerd worden en zware vrachtwagens maken onderdeel uit van de kolonne door dit bergachtige landschap dus het gaat ook nog vaak met een lage snelheid. Maar we hebben de tijd.

Zo'n oponthoud wordt ook in Afrika strak georganiseerd. Ruim voor het stoppunt staat er iemand met een rode vlag te zwaaien, soms honderd meter verderop ook. Vrijwel altijd vrouwen in oranje wegwerkerspakken. Als je als man zo je werk moet doen ben je vast een grote looser. Het is warm, soms heel warm in Afrika en daar sta je dan in je wegwerkerspak te zwaaien in de gloeiende zon. Vandaag is het 32 graden. Geen schaduw, veel stof. Dan kom je aan de plek waar je moet stoppen. Een draaibaar bord met op de ene kant stop, op de andere go. Ook meestal een vrouw, maar dan een met een walkie-talkie zodat ze met 'de andere kant' kan praten. Samen regelen ze het verkeer. Ze hebben meestal een plek waar ze kunnen schuilen, maar ze moeten wel altijd opletten. Dan de uiteindelijke wegwerkers die afhankelijk van de fase waarin de weg is met grommende machines rotsblokken verpulveren, wegbed gladtrekken of asfalttapijt leggen. Altijd mannen maar daar rij je gewoon langs. In deze hitte kun je met elk van die mensen medelij hebben maar het meest hebben wij dat met de vlaggende vrouwen. Vrolijk zwaaien we naar hen en als we in de buurt komen van zo iemand delen we een snoepje met haar.

Padstall. Net als een farmstall maar minder winkel.

Voorbij Citrusdale is het afgelopen en begint het snelheid maken maar eerst even lekker eten bij een padstall, een Zuid Afrikaans wegrestaurant. We beginnen echt gek op die dingen te worden. Ze zijn altijd bijzonder en je kunt er lekker eten. Deze mevrouw, die rustig de krant zat te lezen, had ons niet verwacht dus er ontstaat een betje paniek. De sjouwjongen wordt opgeroepen voor een tafel op het terras en de kokkin wordt opgebeld. Even later zitten we met een kop koffie voor mij en voor Nyn een kop rooibosthee, het is tenslotte rooibosdag, heerlijk in de schaduw op het terras. Ook nu is het eten weer simpel maar smakelijk.

Als we weer op weggaan, rijden we de bergen uit en een wijdse vlakte vol met graan strekt zich voor ons uit. Kilometers ver. Af en toe wat koeien of druiven maar verder graan, graan en graan. Bijna tot aan Kaapstad toe. Het is half vijf als we Kaapstad binnenrijden.  Spitsuur en beredruk dus. Het lukt ons om in een half uur het huis van mama Noks te vinden. Mama Noks is een lange vrouw, kordaat en krachtig. Type African Mama. Slim, besluitvaardig en ze weet wat ze wil.

Ze begroet ons en we doen de bagage in de slaapkamer, wij denken hun eigen slaapkamer. Ze is getrouwd en er is ook nog een vriend, 'he has some problems with his family, that's why he is with us'. Ze heeft ook een zoon van twaalf en een dochter, die afgelopen jaar getrouwd is. Ze heeft ook een kleinkind.

Mama Noks vertelt dat ze negen jaar geleden is begonnen met het opvangen van toeristen. Ze vangt met name Amerikaanse jongeren op die meedoen aan een scheepsproject waarbij ze vanuit Amerika, hier naar toe varen. Als ervaring slapen deze jongens dan twee nachten in een township. Daarnaast toeristen zoals wij, die dat ook wel mee willen maken.

Mama Noks en Nynke bij de ingewandenbraai. Griezelen!
Het huis is ruim voor township begrippen maar mama Noks heeft zich inmiddels dan ook ontwikkeld. Aanvankelijk was het huis 25 vierkante meter. Van het geld wat ze heeft verdiend en een anonieme gift heeft ze inmiddels haar huis uitgebreid met een heuse badkamer en twee slaapkamers. Ze heeft ook op een andere plek dichtbij een huis voor haar dochter en schoonzoon gebouwd en nu bouwt zij 3 kamers extra achter haar huis voor verhuur. Kortom het gaat goed met de familie ondanks dat haar man werkloos is.

We brengen de auto weg naar het parkeerterrein van 'haar kerk' want ze heeft nog geen hek. Het hek staat voor volgend jaar in de planning. Maar voordat we daar heen gaan we eerst nog met mama Noks naar een kraampje op het veld waar een man en een vrouw ingewanden van dieren schoonmaken en op een barbecue bereiden. Daar haalt ze voor haar man wat 'intestines', wij prijzen haar liefde voor hem.

Daarna rijden we met haar man en Peter, de vriend naar de kerk om de auto te parkeren en bezichtigen tegelijk de kerk. Daar ontmoeten we ook de schoonzoon die werkt bij de kerk als een jeugdwerker.
Naderhand maken we nog een rondje langs de school en de schooltuin, het huis van de dochter en zien we kinderen, heel veel kinderen. Op straat in allerlei leeftijden.

Thuisgekomen wordt het tijd om te eten. Wij eten met mama Noks aan de tafel. Kip met kookbrood en groentenprut van ui, wortel en wat kruiden. Het is eenvoudig maar lekker. Geen lepel, geen vork, eten met je handen en het brood gebruiken om het eten naar binnen te werken. Iemand die niet bereid is haar gewoontes in te ruilen voor westerse methodes. In het begin is het lastig maar het gaat wel en het enige wat af hoeft te wassen is je bord en je handen.

Iedereen gaat vroeg slapen. Mama Noks is moe, maar ook haar man en Peter hebben de hele dag gebeuld en wij zijn moe van de reis. Het is genoeg. Op onze slaapkamer blijkt men geen lakens te gebruiken. Dat gaat zelfs ons te ver. Gelukkig hebben wij onze lakenzak bij ons. Een zeer dunne zijden slaapzak. Het is warm genoeg om daar de hele nacht mee toe te kunnen.